Antonín Dvořák

[]

Antonín Dvořák

Antonín Dvořák (Antonín Leopold Dvořák, Antonin Dworzak) (ur. 8 września 1841, zm. 1 maja 1904) –czeski kompozytor i dyrygent okresu romantyzmu.

Urodził się w Nelahozeves pod Pragą, studiował w Pradze i tu spędził prawie całe swoje życie z wyjątkiem lat 1892 - 1895 gdy objął stanowisko dyrektora konserwatorium w Nowym Jorku.

Jest on obok Bedřicha Smetany czołowym przedstawicielem czeskiej muzyki narodowej. Był kompozytorem wszechstronnym: tworzył symfonie (najbardziej znana e-moll "Z Nowego Świata" op. 95 z1893), kwartety smyczkowe, opery, poematy symfoniczne, pieśni, msze, utwory fortepianowe orazkoncerty - w tym najsłynniejszy Koncert wiolonczelowy h-moll op.104. Tak Brahms opisał koncert wiolonczelowy Dvořáka: "Gdybym wiedział, że wiolonczela jest zdolna do takich rzeczy, sam bym napisał ten koncert"

Biografia []

Dom rodzinny w Nelahozevsi

Antonín Dvořák urodził się i dorastał w miejscowości Nelahozevsi niedaleko Pragi. Jego ojciec, František był rzeźnikiem. W latach 1853-56 przebywał w miejscowości Zlonice, gdzie zaopiekował się nim miejscowy kantor i organista Antonín Liehmann, odkrywca jego talentu (grał na skrzypcach, fortepianie i organach). W wieku 16 lat przeniósł się do Pragi, by uczyć się gry na organach. Jednocześnie grał na altówce w orkiestrze Teatru Tymczasowego (późniejszego praskiego Teatru Narodowego) pod kierownictwemBedřicha Smetany.

Pomniki Dvořáka przed praskim Rudolfinum

Bardzo wcześnie rozpoczął swoją działalność kompozytorską. Żona Dvořáka zwróciła się o ocenę prac męża do Johannesa Brahmsa, który polecił Dvořáka berlińskiemu wydawcy Simrockowi. To właśnie dla niego Dvořák napisał w 1878 pierwszą część Tańców Słowiańskich, która zyskała entuzjastyczne recenzje. Zajął się również dyrygenturą. W 1884 został zaproszony do Londynu, aby poprowadzić swoje Stabat Mater, dzieło wokalno-instrumentalne, napisane po śmierci jednej z córek.

W 1891 w Birmingham miało miejsce prawykonanie Requiem pod dyrekcją kompozytora (czeska premiera miała miejsce w Národním divadle w Pradze w kwietniu 1892). Dzięki licznym sukcesom Dvořák otrzymał doktorat wPradze i Cambridge oraz w konserwatorium praskim, gdzie wychował wielu znakomitych czeskich kompozytorów (Vítězslav Novák, Josef Suk i inni).

W 1892 Dvořák został zaproszony do USA. Założycielka Narodowego Konserwatorium w Nowym Jorku, Jeanette Thurber chciała pozyskać Dvořáka jako kierownika tejże instytucji. Początkowo wahający się kompozytor przyjął w końcu tę propozycję; w czasie pobytu w Stanach stworzył w 1895 dziewiątą symfonię, jedno ze swych najgłośniejszych dzieł.

Twórczość []

Twórczość Antonína Dvořáka jest syntezą muzyki epok klasycyzmu i romantyzmu. Siła i całkowita jednorodność oraz absolutna indywidualność są obecne przede wszystkim w orkiestracji i instrumentacji. Jego twórczy rozwój przebiegał w kilku etapach: pierwsze kompozycje wyrastały z fascynacji muzyką Beethovena i Schuberta, druga faza jego starań mieści się już w sferze osobistych odczuć, ujawniając swoiste podejście do percepowania muzyki ze strony formalnej i treściowej.

Trzeci okres jest typowym ukłonem w stronę rodzimej tradycji muzycznej i zwrotem ku czeskim inspiracjom muzycznym (kantata Hymnus, Moravské dvojzpěvy). Szczególnego zabarwienia dodała muzyce Dvořáka dbałość o typowo słowiański charakter twórczości, którym wzbogacił światową muzykę.

Podczas pobytu a Ameryce uległ inspiracjom muzyki murzyńskiej i indiańskiej, co objawiło się w jego IX Symfonii "Z nowego świata". W ostatnim okresie twórczości muzyka Dvoraka nabiera dojrzałego, indywidualnego kolorytu połączonego z inspiracjami czeskimi bajkami, podaniami i legendami, zwłaszcza ludowymi (opery "Diabeł i Kasia" - Čert a Káča, "Rusałka" -Rusalka).

Muzeum Antonína Dvořáka w letnim pałacyku Amerika w Pradze

Antonín Dvořák napisał 9 symfonii, kilka poematów symfonicznych, wielkie utwory instrumentalne (Tańce słowiańskie - Slovanské tance), utwory wokalne i wokalno - instrumentalne (Stabat Mater, Święta Ludmiła -Svatá Ludmila, Requiem, Te Deum), 5 uwertur koncertowych, wiele utworów kameralnych (w tym najsłynniejszy kwartet smyczkowy F-dur, tak zwany „Amerykański“), koncerty (skrzypcowy, wiolonczelowy i fortepianowy), pieśni (Pieśnie biblijne - Biblické písně), muzykę chóralną, utwory fortepianowe (fortepianowa wersja "Tańców słowiańskich", wersja orkiestrowa powstała później), 10 oper (najsłynniejsze: "Rusałka" -Rusalka, Jakobín, "Diabeł i Kasia" - Čert a Káča, "Dimitrij i Armida"). Czczony na całym świecie zmarł nieoczekiwanie w Pradze 1 maja 1904.

Dokumenty i inne pamiątki pozostałe po kompozytorze (autografy, korespondencja, dokumenty, dzieła plastyczne, ówczesne fotografie, programy, plakaty), umieszczone są w Muzeum Antonína Dvořáka, które od momentu swojego powstania w 1932 roku znajduje się w barokowym letnim pałacyku Amerika w Pradze.

Przegląd kompozycji (wybór) []

Twórczość Antonína Dvořáka jest bogata zarówno ze względu na swoją liczebność, jak i na szerokie spektrum występujących w nim form - liczy niemal 120 opusów, z których większość stanowią wielkie dzieła orkiestrowe i wokalno-instrumentalne oraz muzyczno-dramatyczne.

Symfonie []

• I Symfonia c-moll „Zlonické zvony“, 1865
• II Symfonia B-dur, op. 4, 1865
• III Symfonia Es-dur, op. 10, 1873
• IV Symfonia d-moll, op. 13, 1874
• V Symfonia F-dur, op. 76, 1875
• VI Symfonia D-dur, op. 60, 1880
• VII Symfonia d-moll, "Londyńska", op. 70, 1885
• VIII Symfonia G-dur, op. 88, 1889
• IX Symfonia e-moll, "Z Nowego Świata", op. 95, 1893.
• Symfonia, „Neptun“, 1893 (niedokończona)

Dzieła wokalno - instrumentalne, oratoria, kantaty, msze []

• Hymnus Dědicové Bílé hory, op. 30, 1872 (przeredagowano w 1880 i 1885)
• Stabat mater, op. 58, 1877
• Žalm 149, op. 79, 1879 (1887 opracowanie na chór i orkiestrę)
• Svatební košile ("Ślubna koszula"), op. 69, 1884
• Svatá Ludmila ("Święta Ludmiła"), op. 71, 1886
• Msza D dur, op. 86, 1887 (Wersja z partią organów), 1892 (z orkiestrą)
• Requiem b-moll, op. 89, op. 89, 1890
• Te Deum, op. 103, 1892

Opery []

• Alfred, 1870
• Král a uhlíř ("Król i węglarz"), 1871, 2.wersja - op. 14, 1874
• Tvrdé palice , op. 17, 1874
• Vanda, op. 25, 1875
• Šelma sedlák ("Chłop - szelma"), op. 37, 1877
• Dimitrij, op. 64, 1882, 2.verze - 1894
• Jakobín, op. 84, 1888, 1897 (částečně přepracováno)
• Čert a Káča ("Diabeł i Kasia"), op. 112, 1899
• Rusalka ("Rusałka"), op. 114, 1900
• Armida, op. 115, 1903

Koncerty []

Premiera koncertu fortepianowego g-moll op.33 9 grudnia 1919,w wykonaniu: Viléma Kurza, Ilony Kurzovej, Czeskiej filharmonii pod dyrekcją Václava Talicha

• Koncert A-dur na wiolonczelę i fortepian, 1865
• Romance f-moll na skrzypce i orkiestrę, op. 11, 1873/1877
• Koncert fortepianowy g-moll, op. 33, 1876 (rewizja 1919)
• Koncert skrzypcowy a-moll, op. 53, 1879 (rewizja 1880)
• Koncert h-moll na wiolonczelę i orkiestrę, op. 104, 1895

Poematy symfoniczne, utwory orkiestrowe i suity []

• Poemat symfoniczny (Rhapsodie a moll), op. 14, 1874
• Wariacje symfoniczne na orkiestrę, op. 78, 1877
• Rapsodia słowiańska, op. 45 (D dur, g moll, As dur), 1878
• Suita Czeska, op. 39, 1879
• Legendy, op. 59, 1881
• Uwertura husycka op. 67, 1883
• "Karnawał", Uwertura koncertowa op. 92, 1891
• Scherzo capriccioso, op. 66, 1883
• Suita A dur, op. 98B, 1895
• Wodnik, poemat symfoniczny wg ballady Karela Jaromira Erbena, op. 107, 1896
• Polednice, poemat symfoniczny wg ballady Karela Jaromira Erbena op. 108, 1896
• Zlatý kolovrat ("Złoty kołowrotek"), poemat symfoniczny wg ballady Karela Jaromira Erbena, op. 109, 1896
• Holoubek ("Gołąbek"), poemat symfoniczny na podstawie ballady K. J. Erbena, op. 110, 1896
• Píseň bohatýrská ("Pieśń bohaterska"), poemat symfoniczny op. 111, 1899
• Tańce słowiańskie - I część, op. 46, 1878
• Tańce słowiańskie - II część,op. 72, 1887

Muzyka kameralna []

• Kwintet smyczkowy G-dur, op. 77, 1875
• Kwintet fortepianowy A-dur, op. 81, 1887
• Kwintet smyczkowy Es-dur, op. 97, 1893
• Kwartet smyczkowy Es-dur "Słowiański", op. 51, 1879
• Kwartet smyczkowy F-dur "Amerykański", op. 96, 1893
• Kwartet smyczkowy As-dur, op. 105, 1895

Utwory fortepianowe []

• Silhouety, op. 8, 1879** Mazurky, op. 56, 1880
• Dumka a furiant, op. 12, 1884
• Poetické nálady, op. 85, 1889
• Suita A dur, op. 98, 1894 ( później także w wersji na orkiestrę)
• Humoresky, op. 101 (najsłynniejsza nr 7, Ges dur)
• Tańce słowiańskie, op. 46 - I część, 1878
• Tańce słowiańskie, op. 72 - II część, 1886
• Legendy, op. 59, 1881

Pieśni i muzyka chóralna []

• Čtyři písně, op. 82, 1888 ( nr 1 Kéž duch můj sám)
• Písně milostné, op.83, 1888 (nr 2 V tak mnohém srdci mrtvo jest)
• Biblické písně, op. 99, 1894
• Ave Maria, op. 19B, 1877
• Ave Maris Stella, op. 19B, 1879
• Moravské dvojzpěvy, op. 20 (sopran, tenor + fortepian), 1875
• Moravské dvojzpěvy, op. 29, 32 (sopran, alt + fortepian), 1876
• Moravské dvojzpěvy, op. 38 (sopran, alt + fortepian), 1877
• Kytice z českých národních písní, op. 41, 1877
• Z kytice národních písní slovanských, op. 43, 1878
• Pět sborů na texty litevských národních písní, op. 27, 1878
• Čtyři sbory, op. 29, 1876
• V přírodě, op. 63, 1882

Zobacz też []

Zobacz zbiór multimediów na Wikimedia Commons:
Antonín Dvořák

• Kompozytorzy muzyki poważnej,
• Szkoły narodowe w muzyce.

Linki zewnętrzne [edytuj]

• Wszystko o Dvoraku (w j. czeskim)