 |
| Muzykowo - Penderecki Krzysztof
|
|
|
|
|
|
 |
 |
Krzysztof Penderecki
[]
(Przekierowano z Penderecki) Krzysztof Penderecki (ur. 23 listopada 1933 w Dębicy) – współczesny polskikompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny, przedstawiciel tzw. polskiej szkoły kompozytorskiej w latach sześćdziesiątych. Były profesor i rektor PWSM w Krakowie.Doctor honoris causa m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Yale oraz Akademii Muzycznej w Krakowie. Mąż Elżbiety Pendereckiej i ojciec Łukasza Pendereckiego.
Wychował się w rodzinie o ormiańskich korzeniach[1] i wysokiej tradycji muzycznej (muzykami byli m.in jego dziadek - bankowiec - oraz ojciec - adwokat). Początkowo uczył się grać na fortepianie następnie na skrzypcach. Pobierał też lekcje kompozycji u Franciszka Skołyszewskiego. Penderecki zaczął pisać swoje pierwsze kompozycje w wieku 8 lat (brak nut zetiudami skrzypcowymi spowodowany wojną zmusił kompozytora oraz jego nauczyciela do samodzielnego pisania ćwiczeń które potem grał). Następnie w latach 1955 - 1958 studiował kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obecnie Akademia Muzyczna) wKrakowie w klasie Artura Malawskiego. W 1959 za kompozycję Strofy, Emanacje oraz Psalmy Dawida zdobył trzy pierwsze nagrody w konkursie Związku Kompozytorów Polskich.
Międzynarodowy rozgłos przyniosły mu utwory o bardzo oryginalnej kolorystyce dźwiękowej, często wykorzystujące niekonwencjonalne techniki artykulacji (np. stukanie w deko instrumentów smyczkowych). Taka technika kompozytorska otrzymała miano sonoryzmu, a reprezentują ją m.in. utwory takie jak Ofiarom Hiroszimy — tren, Polymorphia, De natura sonoris. W tym stylu skomponowana jest również Pasja wg św. Łukasza.
Niedługo po Pasji wg św. Łukasza powstało pierwsze dzieło operowe kompozytora Diabły z Loudun którego prawykonanie odbyło się 20 czerwca 1969 roku w Operze Hamburskiej w reż.Konrada Swinarskiego.
Kompozytor w niebanalny sposób realizował postulaty ówczesnej awangardy (jej zakończeniem w twórczości kompozytora była I Symfonia na orkiestrę). Jednym z nich był "aleatoryzm niezamierzony", polegający na niedokładnym zapisywaniu partytur. Wprawdzie ogromnie utrudniało to wykonania i z powodu protestów wykonawców w późniejszych wydaniach kompozytor zezwalał na zapisywanie nut w konwencjonalny, precyzyjny sposób (uzmysławia to pierwsze i późniejsze wydania Pasji wg św. Łukasza), lecz sama koncepcja stanowiła wyraźne usprawnienie procesu zapisywania złożonych partytur na ogromne obsady wokalno-instrumentalne i pozwalała szybciej realizować kolejne zamówienia.
U progu lat 70. XX w. kompozytor porzucił technikę sonorystyczną, coraz częściej komponował tonalnie, orkiestrując w stylu niemieckiej muzyki symfonicznej z końca XIX stulecia (Symfonia wigilijna). Zarzucano mu więc, że "zdradził awangardę", ale ten styl znalazł aprobatę szerokiej publiczności. W Polsce specjalne zainteresowanie budziły w latach osiemdziesiątych utwory nawiązujące do wydarzeń politycznych, np. Polskie Requiem, jeden z utworów zaliczanych do tzw. socrealizmu liturgicznego.
Od 1973 Penderecki zajmuje się także dyrygenturą prowadząc polskie oraz światowe zespoły symfoniczne wykonujące m.in. utworyBeethovena, Schuberta, Mendelssohna, Szostakowicza oraz samego kompozytora.
W 1996 roku Krzysztof Penderecki skomponował Siedem bram Jerozolimy na zamówienie miasta Jerozolimy z okazji jubileuszu 3000 latŚwiętego Miasta; prawykonanie miało miejsce w Jerozolimie 9 stycznia 1997 roku, a pierwsze wykonanie w Polsce odbyło się w Warszawie 14 marca 1997 roku.
Kompozytor w oryginalny sposób konstruuje swoje wieloczęściowe utwory. Najpierw powstaje jedna lub kilka części, następnie dopisywane są do nich następne. Tym sposobem każdy utwór może być wielokrotnie prezentowany w wersji premierowej, co ma niebagatelne znaczenie w praktyce koncertowej. Najdłużej powstawało w ten sposób Polskie Requiem, a obecnie w trakcie przedłużania jest VIII Symfonia, której początkowa wersja zamówiona została na otwarcie Filharmonii w Luksemburgu i tam wykonana w 2005.
Skłonność do usprawniania procesu twórczego, której pierwszym przejawem był aleatoryzm niezamierzony skłoniła Pendereckiego do przeniesienia do muzyki tradycję znanej w przeszłości w środowisku malarzy, a polegającej na tym, iż mistrz przyjmuje zamówienia i koordynuje pracę, natomiast uczniowie wykonują konkretne zadania, takie jak adaptacja utworu na kolejne obsady, albo rozwinięcie pomysłów naszkicowanych przez mistrza.
W 2005 roku kompozytor został odznaczony przez Prezydenta RP Orderem Orła Białego.
Melancholijny charakter wielu epizodów w utworach z ostatnich lat wynika z faktu, iż ulubionym interwałem kompozytora jest seksta mała.
Fragmenty dzieł Krzysztofa Pendereckiego wykorzystał Andrzej Wajda w filmie "Katyń"; oprac. ścieżki dźwiękowej przygotował Stanisław Radwan.
Dzieła []
Utwory sceniczne []
Opery []
Muzyka instrumentalna []
utwory na orkiestrę []
- 1959-1960: Anaklasis na 42 instrumenty smyczkowe i perkusję;
- 1961-1962: Fluorescencje na orkiestrę;
- 1966: De natura sonoris No. 1 na orkiestrę;
- 1971: Prélude na instrumenty dęte blaszane, perkusję i kontrabasy;
- 1971: De natura sonoris No. 2 na orkiestrę;
- 1972-1973: I Symfonia na orkiestrę;
- 1974: "Przebudzenie Jakuba" na orkiestrę;
- 1979: Adagietto z "Raju utraconego" na orkiestrę;
- 1979-1980: II Symfonia (Wigilijna') na orkiestrę;
- 1988-1995: III Symfonia na orkiestrę;
- 1989: Adagio – IV Symfonia na wielką orkiestrę;
- 1991-1992: V Symfonia na orkiestrę;
- 2003: Fanfarria Real na orkiestrę;
- 2005: Chaconne – in memoria Giovanni Paolo II z „Polskiego Requiem” na orkiestrę kameralną;
utwory na orkiestrę smyczkową []
- 1959: Emanacje na dwie orkiestry smyczkowe;
- 1960-1961: Ofiarom Hiroszimy — tren – na 52 instrumenty smyczkowe;
- 1961: Polymorphia na 48 instrumentów smyczkowych;
- 1962: Kanon na orkiestrę smyczkową;
- 1973: Intermezzo na 24 instrumenty smyczkowe;
- 1992: Sinfonietta per archi;
- 1996-1997: Serenade na orkiestrę smyczkową: Passacaglia (1996), Larghetto (1997);
utwory na orkiestrę dętą []
- 1967: Pittsburgh Ouverture na orkiestrę dętą;
- 1994: Entrata na 4 rogi, 3 trąbki, 3 puzony, tubę i kotły;
- 1998: Luzerner Fanfare na 8 trąbek i perkusję.
utwory na zespół jazzowy []
- 1971: Actions na zespół jazzowy.
utwory na instrumenty solowe i orkiestrę []
- 1961: Fonogrammi na Flet i orkiestrę kameralną;
- 1964: Capriccio per oboe e 11 archi;
- 1964: Sonata per violoncello ed orchestra;
- 1966-1967: Concerto per violoncello ed orchestra (przejrzane 1971/1972);
- 1967: Capriccio per violino ed orchestra;
- 1971: Partita na koncertujący klawesyn, gitarę elektryczną, basową, harfę, Kontrabas i orkiestrę (przejrzane 1991)
- 1976-1977: Concerto per violino ed orchestra (przejrzane1988)
- 1982: Concerto per violoncello ed orchestra no. 2;
- 1983: Concerto per viola (violoncello/clarinetto) ed orchestra;
- 1992: Concerto per flauto (clarinetto) ed orchestra da camera;
- 1992-1995: Metamorfozy Concerto per violino ed orchestra n. 2;
- 1994: Sinfonietta No. 2 per clarinetto ed archi;
- 2000: Muzyka na flet prosty, marimbę i smyczki;
- 2000-1901: Concerto Grosso per tre violoncelli ed orchestra;
- 2001-2002: Concerto per pianoforte ed orchestra, «Resurection»;
- 2002-2003: Adagio na wiolonczelę i orkiestrę;
- 2004: Concerto grosso no. 2 per 5 clarinetti ed orchestra;
- 2008: Concerto per corno e orchestra "Winterreise"
muzyka kameralna []
- 1953: Sonata na skrzypce i fortepian;
- 1956: 3 miniature per clarinetto e pianoforte;
- 1959: Miniatura per violino e pianoforte;
- 1960: Quartetto per archi No. 1 (I Kwartet smyczowy);
- 1968: Capriccio per Siegfried Palm;
- 1968: Quartetto per archi No. 2 (II Kwartet smyczowy);
- 1980: Capriccio für Tuba solo;
- 1984: Cadenza per viola sola;
- 1985-1986: Per Slava;
- 1987: Prélude na klarnet solo in B;
- 1988: Der unterbrochene Gedanke na kwartet smyczkowy;
- 1990-1991: Trio smyczkowe;
- 1993: Quartett na klarnet, skrzypce, altówkę i wiolonczelę;
- 1994: Divertimento per violoncello solo;
- 1999: Sonata per violino e pianoforte No. 2;
- 2000: Sekstet na skrzypce, altówkę, wiolonczelę, klarnet, waltornię i fortepian;
- 2004: Tempo di Valse na wiolonczelę solo;kameralną;
muzyka filmowa i wykorzystywana w filmach []
Kompozycje na taśmę []
Muzyka wokalna []
muzyka na chór a cappella []
- 1962: Stabat Mater z Pasji Łukaszowej na trzy chóry mieszane (SATB) a cappella;
- 1965: Miserere z Pasji Łukaszowej na chór chłopięcy ad lib. i trzy chóry mieszane (ATB) a cappella;
- 1965: In Pulverem Mortis z Pasji Łukaszowej na trzy chóry mieszane (SATB) a cappella;
- 1972: Ecloga VIII (Vergili "Bucolica") na 6 głosów (AATBBB) a cappella;
- 1981: Agnus Dei z Polskiego Requiem na chór mieszany (SSAATTBB) a cappella;
- 1986: Ize cheruvimi – na chór mieszany a cappella (SSAATTBB) a cappella do tekstu staro-cerkiewno-słowiańskiego;
- 1987: Veni creator (Hrabanus Maurus) na chór mieszany (SSAATTBB) a cappella;
- 1992: Benedicamus Domino (Organum i Psalm 117) na pięciogłosowy chór męski (TTTBB) a cappella;
- 1993: Benedictus na chór mieszany (SATB) a cappella;
śpiew z akompaniamentem zespołu instrumentalnego lub orkiestry []
utwory na chór i orkiestrę []
- 1958: Psalmy Dawida na chór mieszany (SATB) i instrumenty strunowe – (Psalm XXVIII, Psalm XXX, Psalm XLIII und Psalm CXLIII);
- 1959-1961: Wymiary czasu i ciszy na czterdziestogłosowy chór mieszany, perkusję i smyczki;
- 1964: Cantata in honorem Almae Matris Universitatis Iagellonicae sescentos abhinc annos fundatae na dwa chóry mieszane i orkiestrę;
- 1970-1973: Canticum Canticorum Salomonis na szesnastogłosowy chór mieszany, orkiestrę kameralną i parę taneczną (ad lib.);
- 1997: 'Slawa swjatamu dlinnju knazju moskowskamu (Hymn do św. Daniela) na chór mieszany i orkiestrę;
- 1997: Hymn do św. Adalberta na chór mieszany i orkiestrę.
głosy solowe, chór i zespół instrumentalny bądź orkiestra []
- 1965-1966: Passio Et Mors Domini Nostri Jesu Christi Secundum Lucam na sopran, bariton, bas, recytatora, chór chłopięcy, trzy chóry (SATB) i orkiestrę;
- 1967: Dies Irae – Oratorium ob memoriam in perniciei castris in Oświęcim necatorum inexstinguibilem reddendam na sopran, tenor, bas, chórmieszany (SATB) i orkiestrę: I. Lamentatio, II. Apocalypsis III. Apotheosis (Oratorium);
- 1970: Kosmogonia na solistów (sopran, tenor, bas), chór mieszany i orkiestrę;
- 1969-1970: Utrenja I (Jutrznia — złożenie do grobu) na solistów (sopran, alt, tenor, bas, basso profondo), dwa chóry mieszane i orkiestrę;
- 1970-1971: Utrenja II (Zmartwychwstanie) na solistów (sopran, alt, tenor, bas, basso profondo), dwa chóry mieszane i orkiestrę;
- 1973-1974: Magnificat na bas solo, zespół wokalny, dwa chóry mieszane, głosy chłopięce i orkiestrę: I. Magnificat, II. Fuga, III. Et misericordia eius..., IV. fecit potentiam, V. passacaglia, IV. sicut locutus est, VII. gloria;
- 1979-1980: Te Deum na cztery głosy solowe (sopran, mezzosopran, tenor, bas), dwa chóry mieszane i orkiestrę;
- 1980-1984: Polskie Requiem na czterech solistów (SATB), chór mieszany i orkiestrę;
- 1995: Agnus Dei na cztery głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę;
- 1996: Siedem bram Jerozolimy na pięć głosów solowych (SSATB), recytatora, trzy chóry mieszane i orkiestrę. Częci utworu:
- I. Magnus Dominus et laudabilis nimis,
- II. Si oblitus fuero tui, Jerusalem,
- III. De profundis,
- IV. Si oblitus fuero tui, Jerusalem,
- V. Lauda, Jerusalem, Dominum (Psalm 147),
- VI. Ezechiel 37, 1-10,
- VII. Haec dicit Dominus: Ecce ego do coram vobis viam vitae, et viam mortis;
- (zdjęcie fragmentu partytury);
- 1997-1998: Credo na pięć głosów solowych (sopran, mezzosopran, alt, tenor, bass) chór dziecięcy, chór mieszany i orkiestrę;
- 2004: Phedra na głos, chór i orkiestrę;
- 2004-2005: Symfonia nr 8 „Lieder der Vergänglichkeit” na sopran, mezzosopran, baryton, chór i orkiestrę symfoniczną;
Przypisy
- ↑ Ormianką była Eugenia Szylkiewicz, babka ze strony ojca kompozytora. Źródło: Ciągle myślę o Fedrze – wywiad z Krzysztofem Pendereckim, Rzeczpospolita, dodatek Opera Narodowa we Lwowie, 21 grudnia 2007
|
|
Właśnie Ty to nasz 1455 odwiedzający (3246 wejścia)
|
|
 |
|
|
|
